Kleurgebruik in het Oude Egypte

De Egyptenaren beschouwden de kleur van een object of voorwerp als een integraal deel van de aard en natuur van het voorwerp. Het woord iwen werd gebruikt om het concept van kleur aan te duiden, en kon betekenen; uiterlijk verschijning, de natuur, wezen, karakter, of kon zelfs de dispositie van een voorwerp of object aanduiden.

Natuurlijk heeft niet elke kleur en kleurvariatie een symbolische betekenis. Wanneer groepen voorwerpen werden afgebeeld, werden er vaak kleurenvariaties gebruikt, om objecten van elkaar te onderscheiden. Dus rijen van mensen of strijdwagen en paarden worden afgewisseld als licht en donker weergegeven. En kleur werd vaak gebruikt omdat het mooi is. Net zo als wij dat vandaag de dag doen.

Namen en gebruik van kleuren:
In het oude Egypte kende men vier basiskleuren-termen:

km,,, of zwart;
dus KMT, of "Zwarte Land". De kleur zwart stond symbool voor vruchtbaarheid en regeneratie, en was tevens de kleur van de onderwereld, daar waar de zon zich elke nacht vernieuwde. De god Osiris, de koning van de onderwereld, werd soms aangeduid als KMJ, "de zwarte." Zwarte stenen werden gebruikt voor beeldhouwwerk, en zwarte achtergronden werden gebruikt in sommige grafkisten en sarcofagen, om de regeneratieve eigenschappen van Osiris en de onderwereld te symboliseren.

Als een soort tegenpool van wit belichaamt de kleur zwart de onderwereld. Aan de dodengod Anubis werd dan ook een zwarte huid gegeven. De kleur werd een symbool voor de oergrond, waarin al het leven moet terugkeren om opnieuw geboren te worden. Om die reden beschilderde men beelden van de vruchtbaarheidsgodin Min meestal met zwarte verf, als teken van wedergeboorte

khdJ,,, of wit:
Wit werd reeds gebruikt in de prehistorie. Kalk en gips leveren de witte pigment die veelvuldig werd gebruikt. Wit werd geassocieerd met reinheid, rituele zuiverheid en heiligheid. Wit was de kleur van de kleding welke gedragen werd door priesters tijdens rituelen. De instructies van Merikare spreekt over een priester-dienst en van het dragen van witte sandalen.

De witte kleur gold als uitdrukking van heiligheid en vreugde. Het lag voor de hand deze kleur van reinheid te gebruiken voor gewijde voorwerpen en gebouwen. Wit symboliseerde de kosmische volheid van macht en het zuivere goddelijke licht.

De vloeren van de tempels werden gemaakt van witte calciet. Witte albast werd gebruikt om rituele voorwerpen te maken, zoals de kleine kommen op de massieve balsemtafel van de mummificatie van de Apis-stieren.
Veel heilige dieren zoals de Grote Witte baviaan waren ook wit van kleur.
KhdJ,,, betekende ook het metaal "zilver" en kan de belangrijkheid van het begrip "licht" aanduiden: In sommige teksten werd bijvoorbeeld gezegd dat de zon de "witter" van het land is bij de dageraad. De kleur Wit werd ook gebruikt ter aanduiding van het metaal zilver en samen met goud, symboliseerden zij de maan en zon.

W3d,,, of Groen;
Waar de "3" eigenlijk staat voor de "a" maar dit heeft niet de betekenis van onze letter A, maar staat voor "groene", zoals een term voor het mineraal malachiet. Het woord voor mineraal werd in het Oud Egyptisch geschreven als drie korrels zijn.'wahdj'dit werd ook het woord voor Malachiet, een kleur die vreugde en groei symboliseerde. De kleur groen was voor de oude Egyptenaren het symbool van groeiende dingen, van nieuw leven en van het leven zelf en van opstanding.(later gold dit ook voor zwart)

"Groene dingen ' doen is een eufemisme voor positieve leven-producerende gedrag in tegenstelling tot het doen van "rode dingen". De hiëroglief w3d, ziet er uit als een groene stengel met papyrusblad.

Osiris werd vaak afgebeeld met een groene huid, dit symboliseert zijn opstanding, en in de 26e dynastie, werden gezichten in grafkisten vaak groen geschilderd om de overledene met Osiris te identificeren en om wedergeboorte te garanderen.

Hoofdstukken 159 en 160 van Het Doden Boek geven instructies voor het maken van een amulet van groene veldspaat, (hoewel een verscheidenheid aan materialen, variërend in kleur van groen naar blauw, werden gebruikt) Het gebruikelijke amulet van het "Oog van Horus" of de Wedjat is meestal groen, als een uitdrukking van de aspecten van genezing en welzijn. Wadjet was de groene, de beschermende slangengodin van Beneden-Egypte (alhoewel de kleur van dat Koninklijke kroon rood was.)

De Egyptenaren konden een chemische groene pigment maken genaamd 'verdidris'. Deze werd in het Oude Egypte 'Hes-byah'genoemd. Dit betekende koper of brons poeder (roest) Ongelukkigerwijze ontstaat er een chemische reactie tussen verdigris en sulfiden, zoals de gele pigmet orpiment, en veranderd dan in zwart.

Turkoois, of mfk3t;
Turkoois was de meest gewaardeerde van de groene stenen. Gedolven in de Sinaï, het was verbonden met de godheid Hathor, zij werd Vrouwe van Turkoois genoemd. Zij bepaalde het lot van pasgeboren baby’s. Tukoois werd gezien als een kleur van de belofte en de toekomst (voorspelling). Zo werden de zonnestralen en schijf zowel bij de dageraad als wel bij zonsondergang omschreven als turkoois, en de zonsopkomst werd beschreven als dat het land werd bevloeid met een turkooizen overstroming. Turkoois werd ook geassocieerd met wedergeboorte, en faience beeldjes in deze kleur werden vaak gebruikt of meegegeven als grafgiften.

Hoewel blauw pigment gebruikt wordt in schilderingen, kent de Egyptische taal geen basiskleur-term, in het Oud-Egyptisch voor "blauw". Blauw, of irtiu en khshdj, kon de hemel versymboliseren of symbool zijn van de oerzondvloed, en in beide gevallen fungeerde het als een symbool van leven en wedergeboorte. Blauw symboliseert ook de Nijl en haar aanbod aan gewassen en vruchtbaarheid. De feniks, of Benu-reiger, een oud symbool van de overstroming, werd vaak geschilderd in fel blauw (in werkelijkheid heeft de vogel een licht grijs-blauw verenkleed.) De heilige baviaan werd ook blauw afgebeeld.

De kleur blauw verwijst naar het goddelijke aspect van een wezen. Zo werd aan de oergod Amon een blauwe huidkleur toegeschreven als uitdrukking van de oneindige kosmos. Als verwijzing naar hun goddelijke herkomst droegen de andere goden blauwe pruiken en baarden

Blauw pigment werd geïntroduceerd ongeveer vanaf 2550 Voor Christus, en gemaakt van tot poeder verpulverde lapis lazuli. Lapis Lazuli is een diepblauwe steen met goudgevlekt (Pyriet) onzuiverheden. Lapis lazuli de blauwe steen, die prominent in veel sieraden werd verwerkt, kon alleen worden verkregen door invoer van buiten Egypte. Lapis Lazuli werd khshdj genaamd. Deze term kreeg later ook de betekenis van de kleur blauw. De steen en de kleur werden geassocieerd met de nachtelijke hemel en de primordiale wateren. De opkomende zon werd ook wel het "kind van lapis lazuli” genoemd."
Blauw pigment kon ook werd vervaardigd door het combineren van oxiden van koper en ijzer met silicia en calcium. De Egyptische 'technologie' was dusdanig ontwikkeld, dat men een 's werelds eerste chemische blauw pigment kon produceren. Dit is bij ons sinds de middeleeuwen bekend onder de naam 'Egyptisch Blauw'. Dit was de grondkleur waar uit verschillende kleuren blauwe gemaakt werden, van licht tot zeer donker blauw.

dshr,,, of rood;
dshr,,, betekent "rood", dus, "Deshret", de "Rode Land", is de naam die werd gegeven aan de woestijngebieden aan weerskanten van de vruchtbare Nijl-vallei. Rode pigmenten waren gemaakt van in de natuur voorkomende geoxideerd ijzer en rode oker.
Rood werd beschouwd als een zeer krachtige kleur, warm en gevaarlijk, maar ook levengevend en beschermend. Rood is zowel de kleur van bloed, met betrekking tot leven als wel een advertentie van de dood, en van vuur, dat kan nuttig zijn of destructief. Uitdrukkingen zoals dshr ib, "rood van het hart" of "woedend", worden gevormd uit dit basiswoord.

Rood had in het oude Egypte een dubbele betekenis. Enerzijds waardeerde men de kleur vanwege haar stimulerende, levensbevestigende uitstraling, anderzijds werd ze ook met bloed en razernij in verband gebracht, wat aan de handelingen van het offeren en doden herinnerde. Omdat de god Seth rode haren en ogen had, werd met de toenemende afschuiving van de god naar het gebied van het kwaad ook de kleur rood een uitdrukking van het gevaar. Men droeg aan de vernietiging van Seth bij door rode runderen te offeren en in vroeger tijden zelfs mensen die een roodachtige huidskleur hadden.

Rood is ook een kleur die verbonden werd met van de zon, rood bij zijn opkomst en bij zijn ondergang. In papyrusteksten werden rode pigmenten of "rubrieken" vaak gebruikt om de bepaalde teksten te benadrukken. Rood werd ook gebruikt om de namen van gevaarlijke entiteiten en ongelukkige dagen op te schrijven.

Koninklijke beelden werden vaak gemaakt van roze of gouden kwartsiet en van rode graniet, Deze steensoorten werden ook gebruikt om de regeneratieve eigenschappen van de zonnecyclus te symboliseren en ze verbeelden de verbinding tussen het koningschap en de zon. De obelisk van Senussret in Heliopolis werd gemaakt van rood graniet.

khenet,,, of geel;
Geel was symbool van alles wat eeuwig is. Geel symboliseert het onvergankelijke. Anubis,wordt vaak weergegeven met zwarte huid en als een jakhals. Echter afgebeeld als een jakhals-hoofdige man, heeft Anubis een zwarte kop met goud ledematen en romp.

De kleur geel werd geassocieerd met de zonneschijf en met goud, of NBW. Goud werd niet alleen geassocieerd met de zon, het was ook het vlees van de goden, en de goddelijke slang in het verhaal van de schipbreukeling was ook van goud.

Wanneer we vandaag de dag kijken naar Oud-Egyptische kleuren kan het moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen lood antimonite, (dat is een lichtgele kleur), lood wit (die zeer licht is geel, maar kan na verloop van tijd donkerder kleuren) en orpiment (een relatief sterke gele die vervaagt in direct zonlicht). Dit heeft toe geleid dat sommige kunsthistorici geloven dat wit en geel onderling verwisselbaar zijn .
Realgaar, die wij beschouwen als een oranje kleur zou zijn aangemerkt als geel. (De term oranje kwam niet eerder in gebruik dan nadat de sinaasappel in Europa werd ingevoerd, vanuit China, in de middeleeuwen - Zelfs Cennini beschrijft het in de 15e eeuw als een geel!)

‘Newb’ (Oud-Egyptische naam') vertegenwoordigde het vlees van de goden en werd gebruikt voor alles wat werd beschouwd als eeuwig en onverwoestbaar. (Goud werd bijvoorbeeld gebruikt op een sarcofaag omdat de farao een was god. Hoewel bladgoud gebruikt werd op beeldhouwkunst, werden geel of rood-geel gebruikt in schilderijen voor de huid van de goden. (Merk op dat sommige goden ook werden beschilderd met blauwe, groene of zwarte huid.)

Kleuren combinaties:
Rood en Wit; Gecombineerd golden deze twee kleuren als symbool van volmaaktheid. Ook de dubbele kroon, die bestond uit de witte kroon {in werkelijkheid van groen riet gemaakt} van Opper-Egypte en de rode kroon van Neder-Egypte, werd als teken van vereniging en vervolmaking beschouwd

Kleuren die in paren of gecombineerd gebruikt werden hadden meestal de betekenis van tegenstellingen of dualiteit. Zoals goud en zilver welke staan voor zon en maan. Bij rood en wit kunnen we denken aan de dubbele kroon van Egypte.

De zuiverheid van een kleur van voor de oude Egyptenaren belangrijk en het was gebruikelijk dat de kunstenaar eerst een kleur helemaal afmaakte voordat hij overging op een andere kleur. Daarna werden fijne lijnen of details aangebracht.

De mate waarin in de Oude Egyptenaren kleuren mengden, varieert in de verschillende dynastieën. Maar zelf op het hoogte punt van de Egyptisch cultuur, was het niet gebruikelijk om kleuren te vermengen.
Silver was “Hedj” Wat ook staat voor ‘edele metaal’. Het symboliseerde de kleur van de zonsopkomst, de maan en de sterren. Zilver was veel zeldzamer als god in het Oude Egypte kende Zilver een hogere waarde dan goud.

Kleur en mens:
De kleurstelling had altijd betrekking op de eigenschappen van de afgebeelde persoon. In de klassieke Egyptische kunst werden mannelijke lichamen in een krachtige bruine kleur geschilderd, terwijl vrouwen een lichtere, gelige tint kregen. Mannen kregen alleen een oranje kleur als ouderdom en gebrekkigheid moesten worden uitgebeeld.

Tot zo ver deze blog over kleurgebruik in het oude Egypte. Er volgt nog een blog over kleur en kunst.

.:._______________________________________________________.:.
Laat uw reactie, vraag of opmerking achter, door in onderstaande zin, op het woord reacties dubbel te klikken.