Gevoelsarcheologie

New age heeft zijn eigen turbotaal die bol staat van de slogans welke bij nader inzien niets betekenen en ook niets kunnen betekenen. Persoonlijk koester ik een weerzin tegen new age. Dat wereldvrede een mooie gedachte is die ver van de menselijke werkelijkheid staat, moeten we onder ogen zien. De verbroedering der geesten loopt al op de klippen bij de vraag wie de vuilniszakken naar de container draagt. Milieubewustzijn legt het af tegen de behoefte aan comfort. Mildheid en betrokkenheid verongelukken dagelijks ontelbare keren op de snelweg.

Door de Kritische Magier

Eenheid is een illusie, een gedachteconstructie, waarmee goed te leven is als de muren van het persoonlijke getto maar hoog genoeg zijn om de rest van de wereld (zeg 99,9%) buiten te houden. Dat verdeeldheid eveneens een illusie is lijkt een nieuwe gedachte, maar heeft in elk geval het voordeel dat de rest van die onaangename mensheid ook deel is van het eigen wereldje. Iedereen moet zelf kiezen of men exclusief of inclusief wil leven. Wie echter voor een inclusief leven kiest maakt zijn wereld een stuk groter.

In mijn voortdurende verbazing over het menselijke wezen mag ik graag naar beweegredenen graven. Ik ben een gevoelsarcheoloog. Voor verklaringen verwijs ik naar de psychologie die arm is aan verwondering.

Ook het gedrag kent zijn modeseizoenen die ongeveer per generatie wisselen. Een gedragsmode laat zijn sporen na in de vorm van specifieke taal, maar de diepere betekenis die verbonden is aan het gevoel, gaat op den duur verloren. Mag ik u uitnodigen voor een gedachtespel?

De slogan “in het hier en nu leven” hou ik omhoog. Een mooi tekst, zojuist opgegraven uit de diepte van de geest. We nemen de tekst mee naar ons gevoelslaboratorium en proberen het raadsel van de verloren betekenis te achterhalen door vragen te stellen naar de cultuur waaruit deze tekst voortkwam, de basis van het gevoel dus.

Hoe zag de wereld eruit voor het gevoel van de mensen die deze tekst gebruikten? Hadden zij geen verleden zodat zij altijd maar in het hier en nu moesten vertoeven? Leden zij misschien aan collectieve dementie en kozen ze elke dag een nieuwe naam voor zichzelf en alle dingen om hen heen? Misschien leerden deze mensen niets. De problemen van het hier en nu worden immers opgelost met de neerslag van leerprocessen die zich in het verleden voltrokken hebben. In dat geval werden er dus geen problemen opgelost want men leefde altijd in het hier en nu. O, dan konden ze dus ook niet verouderen. Sterker, men kon niet eens geboren worden.

Nemen wij een tweede juist opgegraven tekst uit hetzelfde tijdperk van de new age: “het verleden een plaats geven”. Vreemd, ineens had men dus wel een verleden maar dat slingerde ergens rond, wachtend op het moment dat iemand het een plaats gaf, als een hinderlijk ding dat in de weg lag. Had tijd dan geen betekenis voor de new agers? Ook dit tijdperk werd door de klok geregeerd, zoals elk tijdperk.

Wij graven verder en Marktplaats is een bron van inspiratie want het brengt ons op het spoor van het fenomeen nostalgie. Het aanbod “rommel van weleer” is enorm en vindt gretig aftrek. Is deze nationale stortplaats misschien het verleden dat een plaats moet krijgen? Zijn knoestige oranje asbakken, in het licht van het eeuwige hier-en-nu, ineens wonderschone voorwerpen uit een ongekende wereld?

Onmogelijk. Nostalgie is heimwee naar het verleden. Hoe kan men heimwee hebben naar iets dat men niet kan kennen omdat het altijd hier-en-nu is? Langzaam ontvouwt zich een beeld van de gevoelswereld van de new ager in al zijn primitieve glorie: een geïsoleerde geest, zonder tijdsbesef dus zonder toekomst, dogmatisch en veroordelend want de rest van de wereld werd buitengesloten, vervuld van een onbestemd verlangen dat nooit vervuld kon worden en daarom tastbaar gemaakt werd met behulp van paarse beschuitbussen, op één oog blind en één oor doof, eeuwig opgesloten in zijn statische wereld van het hier-en-nu.

Dit was maar een gedachtespel. Aan de hand van veelgebruikte kreten kom je tot wonderlijke conclusies als je niet meer begrijpt wat ze betekenen.

Magie is voor een gevoelsarcheoloog ook rijk terrein. De ene wiccastroming wil nog authentieker zijn dan de andere, in het hedendaagse sjamanisme is het niet veel anders gesteld. Als we nog dieper graven komen we bij de basis van de rituele magie terecht.

Er zijn stromingen die ruimte laten voor een moderne betekenis van oude symbolen en begrippen. Deze stromingen zullen overleven. Maar er zijn ook “scholen” die beweren gebruik te maken van de oorspronkelijke betekenis van symbolen en begrippen. Discussie uitgesloten want het is zoals de magus zegt dat het is. Dit soort “scholen” zit er volkomen naast.

Aan elk symbool wordt een betekenis verbonden, wat weer diep gelinkt is aan een gevoel. Betekenisgeving en gevoel zijn echter tijd- en cultuurgebonden, daarom niet zonder omweg te transplanteren op een andere tijd en cultuur. Wat de oorspronkelijke gevoelsbeleving in de oudheid is geweest, is niet meer te achterhalen, hoogstens bij benadering te beleven, met veel voorbehoud. Dat is de valkuil van hedendaagse magie.

Ik begrijp best dat nostalgie een rol speelt bij de moderne hang naar magie. Wie echter denkt dat daar een schatkamer voor het oprapen ligt vergist zich enorm. Er is niets dan dode letter waaraan geen gevoel-van-toen verbonden kan worden, om de eenvoudige reden dat we nu leven, in een andere tijd met andere gevoelswaarden. Vergelijk alleen eens de rechtsnormen tussen nu en 500 jaar geleden, dan wordt de factor tijd duidelijk.

Nostalgie is een instinker. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die hartstochtelijk naar de pest of andere ongemakken van de vroege middeleeuwen terugverlangde. De hype van de hedendaagse magie in al zijn vormen komt voort uit een misplaatst gevoel voor romantiek, zonder dat men oog heeft voor de hardheid die niet meer hoort bij de tijd van nu. Zou die hardheid wel een plaats hebben dan zou magie van nu een andere vorm hebben. Eentje die niemand wil, netzo min als de pest.

New Age is geen onzin, maar misleiding, net als hedendaagse magie. New age wil zwelgen in het gevoel maar elimineert met het grootste gemak de hardheid die nu eenmaal deel is van ieder mens en in elke tijd een eigen vorm heeft. Moderne magie kan logischerwijs niet anders zijn dan een zwak aftreksel van wat het ooit betekende en dat kan niemand meer weten dus ook niet meer beleven in zijn oorspronkelijke gevoelsvorm. We kunnen er hoogstens naar kijken en ons verbazen want verbazing is het enige gevoel dat we eraan kunnen verbinden.

De Kritische Magier