De Nijl & Hapi, Levensbronnen van Egypte

Diep in Centraal-Afrika, direct op de evenaar ligt het Victoriameer als een mooi juweel van smaragd, met een oppervlakte van het water, van meer dan 125 mijl breed en 200 mijl lang. Omgeven door de met sneeuw bedekte "Bergen van de Maan". Dit oude meer is maar een van de bronnen van de langste rivier ter wereld: de Nijl. Het is hier dat we moeten beginnen als we de mensheid oudste beschaving, en de religieuze concepten die ontstonden, willen begrijpen.

Elk jaar vult het meer zich, met het smeltwater van de sneeuw, afkomstig van de ijskappen in de bergen. Uiteindelijk voeden deze de Witte Nijl. Zo begint het levengevende water zijn lange reis naar het noorden. Tegelijkertijd, veroorzaken zware zomerregens in Ethiopië overstroming in de Lake Tana, die afwateren in de Blauwe Nijl.Dit water maakt op zijn beurt ook een lange reis naar het noorden waar het samenvloeit in de Witte Nijl in Khartoem, in Soedan. Daar komen de twee machtige waterwegen samen, die de rivier de Nijl vormen.

Moet men zich afvragen of de naam van deze oude stad niet een eerbetoon is aan de Egyptische God Khnum, de ram-hoofdige God (of 'Neter' zoals ze werden genoemd in het Oude Egypte) van het leven. Die de controle had over de jaarlijkse overstroming van de Nijl.

Hoewel dit gebied van Afrika werd niet beschouwd als een deel van het oude Egypte is bekend dat er veel expedities werden uitgevoerd in de verre gebieden van het continent. De mogelijkheid dat de Egyptenaren het punt in de rivier hebben bereikt waar de Blauwe en Witte Nijl samenkomen is dan ook niet onwaarschijnlijk. Van Khartoem stroomt de Nijl noordwaarts naar de Middellandse Zee, 6695 kilometers (4184 mijl) lang. Deze magnifieke rivier werd de levensader die de Egyptische beschaving gevoed heeft.

De Neter die de Nijl vertegenwoordiger is Hapi, een godheid met zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken, daarmee werden de concepten van vruchtbaarheid samengevat als een kracht. Dit omdat ze/hij de "bron van het leven" is voor heel Egypte.Deze god zorgde er volgens de Egyptenaren voor dat de Nijl ieder jaar weer overstroomde en vruchtbaarheid bracht. Hij wordt hiervoor nauw geassocieerd met Noen.

Egypte was voor haar landbouw afhankelijk van de overstromingen van de Nijl en hierdoor was de cultus van Hapy erg populair in de Nijlvallei. Er werden offergaven gegeven om ervoor te zorgen dat het wassen van de Nijl, ook wel de komst van Hapy genoemd, groot was.

Hapy wordt meestal uitgebeeld met hangende borsten en een bolle buik. Dit zijn tekenen van weldoorvoedheid. Hij houdt meestal Nijlvegetatie vast of er hangen planten op zijn hoofd. Deze god werd speciaal met de groote rivier, waarvan het bestaan van Egypte afhing, verbonden en als zoodanig was hij in het Egyptische pantheon een god van groot gewicht. Langzamerhand werd hij met Osiris vereenzelvigd.

De eerste vermelding van deze naam komt voor in den tekst van Unas, waarin de Nijlgod aangespoord wordt, het graan, ten behoeve van den dode vorst, vruchtbaar te maken. In dezelfde teksten wordt over Hapi eveneens als over een vernietigende kracht gesproken. Dit is natuurlijk een symbolische voorstelling voor de overstromingen, welke zo dikwijls door den Nijl veroorzaakt worden.

Als god van den Noordelijken Nijl draagt Hapi een kroon van papyrus en als god van het Zuidelijk deel der rivier, een van lotus-planten. Deze twee vormen van Hapi zijn een gevolg van de aardrijkskundige verdeling van het land in Boven- en Beneden-Egypte en soms worden zij tot één figuur verenigd, wanneer men den god met beide planten in zijn hand ziet.

Op de tronen van sommige Farao's vinden wij dikwijls de lotus en papyrus met het zinnebeeld der vereniging verbonden, om de soevereiniteit van den vorst over beide streken aan te duiden. De positie van Hapi maakte het zeker, dat hij, als godheid, succes zou hebben. Het gehele land richtte zich naar de Nijl, als de bron van alle rijkdom en voedsel, zodat de god, welke deze beschermde, snel in de achting van iedereen rees.

Aldus werd Hapi vereenzelvigd een van de belangrijkste figuren in de oude Egyptische mythologie. Op deze wijze kwam hij op gelijke lijn te staan met de grote, oorspronkelijke goden, die de wereld geschapen hadden en ten slotte beschouwde men hem als de maker en vormer van alles in het heelal. We vinden hem afgebeeld met de attributen van Nun, de oer-watermassa, voorzien en deze omstandigheden maakten hem inderdaad een vader van Ra, die uit dat element te voorschijn gekomen was.

Hapi stond in meer onmiddellijk verband met de Egyptenaren, dan bijna ieder ander god in het pantheon. Zonder de zon zou Egypte in duisternis gehuld zijn, doch zonder de Nijl zou ieder levend wezen op zijn oevers zonder twijfel niet in Egypte hebben kunnen bestaan.

De omstandigheid, dat de bronnen van de Nijl aan de Egyptenaren onbekend waren, droegen er toe bij om een mysterieus waas om de godheid van deze rivier werd geweven. Het volk kon het rijzen en dalen van de rivier niet begrijpen, dit natuurlijk fenomeen werd aan Hapi toegeschreven. Ten tijden de jaarlijkse overstroming van den Nijl werd ter ere van Hapi een groot feest gevierd en beelden van dezen god werd door de steden en dorpen gevoerd.

Hapi werd vooral vereerd in Elephantine in de buurt van de Eerste Cataract. De hierdoor ontstane whirlpools en turbulente wateren gaven voeding aan het idee dat de ware bron van de Nijl lag in ondergrondse grotten, terwijl de mystieke oorsprong werden beschouwd als de oude wateren van de Nun, de kosmische zee waaruit alle bestaan ontsprong. Daarover later meer op Sterzoeker.