DE BITTERE BEKER

De vakantietijd is weer voorbij en iedereen is weer aan het werk en de 3 leukste kinderen van het universum zijn weer naar school, dus werk aan de winkel voor Sterzoeker om weer een informatieve bolgje te schrijven en de achterstand weg te werken van ingezonden stukken. Hier volgt dan ook een geheel nieuwe blog over de Bitter beker.

In verschillende inwijdingstraites wordt er aan de noviet gevraagd om uit de bitter beker te drinken. In deze beker bevind zich water aangelengd met een bitter stof. Deze bitter beker is kent een lange geschiedenis en is een metafoor van verschillende symbolen. Om te beginnen zouden we ons wat kunnen bezinnen over de herkomst van de Bittere Beker.

Bittere Bekers waren reeds in oeroude tijden bekend. Denk maar aan Socrates, die de beker, gevuld met het aftreksel van de bittere en dodelijke waterscheerling moest drinken. De oude Grieken geloofden, dat de zielen van gestorvenen het eveneens bittere water uit de LETHE, de onderwereldstroom moesten drinken teneinde alle aardse herinneringen te verliezen, voordat zij het ELYSION, het verblijf der gelukzaligen mochten betreden.

Van oudsher is het bittere steeds verbonden geweest met 'ALSEM', de Nederlandse naam voor het plantengeslacht Artemisiet behorend tot de familie Compositae, een kruid waarvan een uitgesproken bittere drank getrokken kon worden. dit kruid was aan de godin ARTEMIS ofwel aan DIANA gewijd, omdat zij er, als Godin van de jacht, een geneesmiddel tegen vermoeidheid van maakte.

Ook de Romeinen kenden de Bittere Beker, want zij gaven overwinnaars van de wedstrijden in de amfitheaters de Bittere Beker, wijn met Alsem, om de vermoeidheid weg te drinken.

In de tijd van middeleeuwse kloosterkruidtuinen stonden planten met sappen van opmerkelijke geur of smaak, onder toezicht van goden of van duivels. Deze bewezen de mensen heil of ellende met die vloeistoffen.

Apart en afgezonderd van de woonoorden der bevolking, stonden de hutten der kruidenvrouwen. Onder het toepassen van een ritueel en het uitspreken van bepaalde bezweringen, zochten zij geneeskrachtige kruiden Toverspreuken versterkte de werking er van. Zo dacht men in de middeleeuwen. Werkelijkheid, verbeelding, magie en geneeskracht waren wonderlijk dooreen gemengd. De meest aangewende heilkruiden waren alsem, bilzekruid, belladonna, hennep, kamille en papaver.

Vanwege het bittere, beperken ik mij hier uitsluitend tot de alsem. Het wonderkruid ALSEM was de MATER HERBARUM of de Moeder der kruiden daarom ook wel Moederkruid genoemd. De Alsem was een Godskruid, een wonderkruid ten dienste van de lijdende mensheid, en wel in het bijzonder voor vrouwen. MATRIX betekent Moeder van levende wezens. In de Latijnse naam sprak zich de verering en de eerbied voor dit heilkruid uit.

De Alsem, die tot op heden zijn heilzaam, werk verricht, is de Artemisia Vulgaris. Artemisia, Grieks, komt wellicht van de reeds genoemde Godin ARTEMIS, wier naam fris of gezond betekende. Dit was de middeleeuwse kruidkundigen of onbekend of te simpel, zij bedachten mooiere betekenissen.

Artemisia Vulgaris. heet in het Nederlands "Sint Janskruid" soms "Sint Jansgordel" en het werd zoveel mogelijk op Sint Jansdag, 24 juni, geoogst. Geloofd werd, dat Johannes de Doper zijn verre woestijntochten kon volbrengen, doordat hij een gordel van Artemisia Vulgaris droeg.

Blaadjes van het Sint Janskruid in de schoenen gelegd, stellen reizigers in staat om lange afstanden lopend af te leggen. Vooral, meende men, indien ze in een Rooms Katholieke kerk gewijd zijn, zoals in de vijftiger jaren nog in West-Duitsland plaats vond. Heus niet zo erg lang geleden dus! De Alsem, dacht men, werkte dus gunstig op het lopen en staan, de benen en ooral de voeten dus. Is het vreemd dat de plant hier te lande ook de naam van Bijvoet kreeg?

Zuid-limburgers droegen wel kruisjes van de Bijvoet bij zich, als afweermiddel tegen duivelen en kwaad op hun tochten. Minstens zo goed helpen kousenbanden van haas-vel met daartussen gestoken stengels van het Sint Janskruid. Dit gbeurde tot halverwege de vorige eeuw, maar dertig jaar geleden nog droegen Groninger landarbeiders Sint Jansbladeren in de klompen om beter hun zware arbeid te kunnen volhouden.

Naast het Artemisia Vulgaris bestaat echter ook nog de Artemisia Absinthium, een plant die erg veel op de eerste gelijkt. Maar waar het Artemisia Vulgaris dus duidelijk een godskruid was, werd het Artemisia Absinthium een duivelskruid. De duivel kon immers niet in de grote macht van de goede plant berusten. Hij schiep daarom de tegenhanger.

Maar wie daarvan drankjes kookte en deze dronk, ledigde de verkeerde Bittere Beker. Diens ziel kwam in de hel. Heksen brouwden daaruit hun gevaarlijke drankjes, wie ze dronk, vergat alle verantwoordelijkheid voor zijn daden, waardoor hij zich vaak des doods schuldig maakte.

Gelukkig hij, die door een nimf het tegengif, de Bittere Beker van de Artemisia Vulgaris toegediend kreeg. De uit Artemisia Absinthium, in de vorige eeuw veel gemaakte of gestookte vermout, absinthwijn, en alsemwijn brachten menigeen vroeg in het graf, al dan niet na een vreselijk lijden. Het aftreksel van de alsem, dat in die dranken gedaan werd, was het groene vergif, le poison vert, en zeer berucht.

De franse en Italiaanse wetten verbieden thans het gebruik van de Artemisia Absinthium. Het absint drankje was lange tijd ook verbonden in Nederland, maar mag sinds enige jaren weer verkocht worden. Er zit echter zeer weinig of geen echte absint abstract meer in dit drankje, maar men gebruikt nu andere kruiden of chemische smaakmakers. Absint komt van het Griekse absinthes het Griekse apindes, ondrinkbaar.

De teelt van beide Artemisia-soorten komt nergens meer voor. De planten komt U
verwilderd of in particuliere tuintjes in Nederland soms nog wel tegen.

de Bijbel, spreekt op verschillende plaatsen over het bittere alsem als gifdrank. De meest frappante vinden we in Openbaring 8: 10-11. "En de derde engel bazuinde en een grote ster, brandend als een fakkel, viel uit de hemel en zij viel op het derde deel der rivieren en op de fonteinen der wateren. En de naam van de ster noemt men BSINT. En het derde deel der wateren werd ABSINT, en velen der mensen stierven van het water, omdat het bitter geworden was".

Het gebruik van het woord Alsem in de Nederlandse taal is overigens sterk aan het minderen. "Hij doopt: zijn pen in gal en alsem" of "Alsembeker " voor "lijdenskeIk" en 'S Levens Alsem" gebruikt men tegenwoordig niet meer. Dergelijk woordgebruik vraagt om goede kennis van mystiek en natuurkunde.

Het symbool van de Bittere Beker heeft het praktisch gebruik van een beker met geneeskrachtige drank, uit Alsem bereid, overleefd. De naam Alsem verdween uit het dagelijks taalgebruik. Slechts weinigen die kennis hebben van het gebruik van de bitter beker in inwijdingsrituelen weten nog dat de Bittere Beker een Alsembeker was.

Tegenwoordig zou men dan ook men onverschillig kunnen zijn ten opzichte van de stof, ,waarmee men een Bittere Beker toebereidt. Als het vocht in de Beker maar goed bitter smaakt dan is het wel goed, zonder er overigens veel bij na te denken. ,Hoe bitterder, hoe groter de uitwerking, denkt men wellicht.

Het gebruik van bepaalde symbolen kan in een (magische) orde, club of genootschap veelvuldiger zijn dan in de gehele maatschappij. Doch op weinig uitzonderingen na, zijn zinnebeelden en symbolen bezit van het gehele volk. Maar wanneer er tijdens een inwijdingsplechtigheid de Bittere Beker gebruiken, of die nu een bittere of een zoete vloeistof bevat, dan wijzigt de gewone betekenis daarvan niet of zeer weinig. Dan blijft die Bittere Beker de Alsembeker uit vroegere tijden, die wij als symbool in het (moderne) rituaal is verwerkt.

De Bittere Beker behoort om die redenen, in een ritueel, ook daadwerkelijk bitter te zijn. De Bittere Beker de Alsembeker uit vroeger tijden, bereid uit Artemisia Vulgaris en dat heeft nu eenmaal een bittere smaak. Overigens, vergelijkingen met de oude Bittere Bekers, van Socrates of uit de Bijbel, wordt de stof alsem niet in de hoeveelheid toegepast als in de oude dagen. het gaat nu uitsluiten om de bitter smaak en niet om de hoeveelheid werkzame stof uit de alsem.

Die oude Bittere Bekers zijn geschiedenis geworden die hoogstens tot vermeerdering van onze kennis kunnen bijdragen. Die geschiedenis kan besproken - worden op na het uitvoering van het ritueel in instructiesof uitleg, doch zij behoeft niet ten tonele gevoerd te worden tijdens de inwijdingsplechtigheid.

De Kandidaat die de inwijding meemaken, kunnen de plechtigheid van de (werkelijk) Bittere Beker dieper beleven, wanneer zij de betekenis er van in eigen tijd kennen. Natuurlijk ligt ook voor hen het heden in het verleden, maar inzake de beleving van het symbool van de Bittere Beker moet men niet te ver terugblikken. Wie de hand aan de ploeg wil slaan, kijke niet om .... zegt een oud spreek woord.

De kandidaat drinkt niet het water uit de-LETHE om het leed, dat medemensen hem aandeden, te vergeten. Door het drinken van de Bittere Beker worden onaangename ervaringen weer wakker evenals het bewustzijn, dat er meer zullen volgen.

-Le Catic d'Amertume- (Drinkbeker der Bitterheid) en -La Coupe du savoir- (Beker van het Weten), zoals die in Vrijmetselaars Loges in Frankrijk gebruikt worden, zijn één. Men reikte de Kandidaat eerst water, daarna alsem en tenslotte weer water toe. Deze Bittere Beker symboliseert het gehele leven. Deze dronk aan het begin van de derde reis, binnen de eerstegraads inwijding, vormt daarmee een eenheid.

Eerst is de Beker zoet, dan plotseling wrang, waarna ze weer zoet wordt.Maar ook hierin is het Bittere, naast het Zoete, een belangrijk element. De Bittere Beker is een beproeving. De Kandidaat moet die beker grijpen en ledigen tot de droesem toe. Dan verandert de scherpe en brandende drank in een versterkende en vertroostende drank.

De Bittere Beker, zoals die gedronken werd in het Franse Vrijmetselaars Ritueel stond ook symbool voor het drinken van het verdriet, dat onvermijdelijk met het leven verbonden was. De Kandidaat dronk de dwaalbegrippen uit de profane wereld weg. Hem werd aangeraden om de bittere beker te drinken, de beker der vergetelheid, om sterker in het leven te staan. Ook werd hem gezegd: 'De vrijmetselaar wacht dikwijls een bittere beker, sterk U!' Oude en nieuwe denkbeelden werden dooreen gemengd.

In ALPINA een vrijmetselaars geschrift uit 1933 staat het volgende over de bitter beker geschreven:
"De man, die streeft naar meer rechtvaardigheid en meer geluk, wordt stellig door dit symbool geroerd. Daardoor kan hij geluk en lijden, de reden van leven en sterven, leren gevoelen. De teleurstellingen in zijn leven zijn even zovele bittere bekers, die hij telkens moet ledigen, dikwijls zelfs met gesloten ogen. De bittere beker doet hem de pessimistische vooroordelen, die zijn verstand verlammen, stoppen. Het ledigen tot de laatste drup helpt hem over de wanhoop, die bij de Gerste dronk in hem opsteeg. Wie de Beker geheel ledigt wordt Leerling, Gezel en Meester. Hij zal telkens een bittere beker ledigen. Hij zal de ellende van het leven verdragen. Hij zal niet meer aan de mens wanhopen. De smarten die hij leed, zullen zijn als de nevelen, . die door dé ochtendzon verdwijnen. Zo moge het zijn!"
Aldus ALPINA, in 1933

Dus Ongeacht de bereidingswijze, de grondstoffen of de smaak, bitter of zoet. De Bittere Beker blijft een symbool dat tot in lengte van dagen zal blijven aanspreken en zal wel altijd onderdeel blijven van mystieke inwijdingen.